Cúm A/H1N1 là bệnh truyền nhiễm đường hô hấp cấp tính thuộc dạng cúm theo mùa do chủng virus cúm A/H1N1 (tên khoa học virus pdm09 (A)) gây ra.
Virus cúm A/H1N1 ban đầu được gọi là virus cúm lợn H1N1, tuy nhiên thực tế nó là tổ hợp của virus cúm lợn, virus cúm gia cầm và virus cúm ở người lây lan nhanh từ người sang người
Virus cúm A/H1N1 tồn tại trong môi trường bao lâu?
Virus cúm A H1N1 tồn tại khá lâu ngoài môi trường (ngoại cảnh), có thể sống từ 24-48 giờ trên các bề mặt như bàn, ghế, tủ… hay có thể tồn tại trong quần áo từ 8-12 giờ và duy trì được 5 phút trong lòng bàn tay.
Đặc biệt, cúm A/H1N1 có thể sống lâu trong môi trường nước như sống đến 4 ngày ở nhiệt độ khoảng 22oC và sống vài tuần ở nhiệt độ 0-4oC. Do đó, các hồ bơi, điểm bơi công cộng có thể tạo ra môi trường cho virus A/H1N1 hoạt động mạnh, nhất là vào thời tiết mưa nhiều, độ ẩm thấp, thiếu ánh nắng để tiêu diệt virus.
Thậm chí, ở nhiệt độ -20oC và đông khô, virus cúm có thể tồn tại cả năm.
Virus cúm a h1n1 có sức đề kháng yếu và dễ bị bất hoại bởi bức xạ mặt trời hay tia tử ngoại.
Cụ thể, virus cúm cũng dễ bị tiêu diệt ở nhiệt độ 56oC và các chất hòa tan lipid như beta-propiolactone, ether, chloramine, formol, cồn,…
Nguyên nhân gây bệnh cúm A/H1N1
Virus cúm A/H1N1 có khả năng lây nhiễm từ người sang người vô cùng mạnh mẽ và tấn công vào lá phổi gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.
Người mắc cúm A/H1N1 có thể do nguyên nhân dưới đây:
- Hít phải không khí có chứa dịch tiết của người nhiễm bệnh khi họ sổ mũi, ho, hắt hơi.
- Tiếp xúc gián tiếp: Khi chạm tay vào đồ vật có chứa virus A/H1N1 như mặt bàn, ly uống nước, khăn tắm, bàn chải đánh răng,… rồi đưa tay trực tiếp lên mắt, mũi, miệng, virus sẽ theo đường hô hấp xâm nhập vào cơ thể và gây bệnh cúm.
- Tiếp xúc trực tiếp: Người bị nhiễm cúm H1N1 có khả năng lây bệnh cho người xung quanh trong vòng 7 ngày từ khi có triệu chứng của bệnh. Do đó, người bình thường khi tiếp xúc trực tiếp với người bệnh qua giao tiếp, hôn hoặc quan hệ tình dục thì nguy cơ lây nhiễm cúm H1N1 là rất cao. Đặc biệt là ở môi trường công cộng, đông người như công viên, lễ hội,… thì virus càng lây lan mạnh mẽ hơn.
Dấu hiệu, triệu chứng nhận biết bệnh cúm A/H1N1
Người nhiễm cúm A/H1N1 thường có các triệu chứng như cúm bình thường, tuy nhiên có kèm theo một số dấu hiệu đặc trưng hơn, cụ thể:
- Sốt cao đột ngột kèm ớn lạnh. Người bệnh thường sốt cao hơn 38oC;
- Nhức đầu, chóng mặt, mệt mỏi, đau nhức cơ, biếng ăn, cơ thể suy nhược;
- Đau họng, viêm họng, ho khan;
- Hắt hơi, sổ mũi, nghẹt mũi, khó thở;
- Buồn nôn, ói mửa và tiêu chảy.
Sốt cao, ớn lạnh hoặc rét run, nhức đầu, mệt mỏi, khó chịu ở ngực… là triệu chứng đặc trưng của cúm mùa
Các triệu chứng của bệnh cúm A/H1N1 có thể từ nhẹ đến nặng tùy mỗi người.
Về cơ bản, người mắc cúm thường sốt 2 – 5 ngày, trong khi các bệnh về đường hô hấp do virus khác thường hết sốt sau 24 – 48 giờ.
Các triệu chứng cúm A/H1N1 thường được cải thiện sau 2 – 5 ngày mặc dù bệnh có thể kéo dài 7 ngày hoặc hơn.
Đặc biệt, người bệnh cần phân biệt các triệu chứng của bệnh cảm lạnh và cúm A/H1N1 để được thăm khám và can thiệp kịp thời.
Cúm A/H1N1 có nguy hiểm không?
Cúm A/H1N1 là bệnh nguy hiểm do tỷ lệ lây lan rất nhanh và mạnh, tiềm ẩn nguy cơ bùng phát thành đại dịch rất lớn.
Thông thường, người mắc bệnh cúm A/H1N1 sẽ tự khỏi trong vòng chưa đến 2 tuần mà không cần can thiệp thuốc điều trị hoặc chăm sóc y tế.
Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, cúm có thể khiến người bệnh gặp các biến chứng nặng nề kéo dài chẳng hạn như viêm phổi, ở những đối tượng có nguy cơ cao: trẻ nhỏ, người già, phụ nữ mang thai và người mắc các bệnh mãn tính như hen suyễn, đái tháo đường hoặc tim mạch,…
Virus cúm A/H1N1 có đặc điểm rất đặc trưng như tính cảm thụ cao, thời gian ủ bệnh rất ngắn từ 1- 2 ngày, cơ chế lây truyền, khả năng tồn tại lâu dài khiến bệnh cảnh diễn biến nhanh chóng, gây các biến chứng nặng nề, đòi hỏi thời gian điều trị kéo dài và tốn kém chi phí. Đó là nguyên nhân khiến cúm dễ lây lan thành các vụ dịch lớn
Biến chứng của cúm A/H1N1
- Suy hô hấp cấp: xuất hiện khi người bệnh có triệu chứng lâm sàng như khó thở, thiếu oxy, mạch đập nhanh, thở dốc và có dấu hiệu tổn thương phổi. Ngoài ra có thể kèm thêm một số biến chứng nghiêm trọng như suy thận, sốc nhiễm khuẩn, suy đa cơ quan và gây tử vong rất nhanh.
- Xuất hiện hoặc làm nặng thêm bệnh mạn tính: Ở một số trường hợp hiếm gặp, cúm A/H1N1 làm xuất hiện hoặc diễn tiến nặng hơn các bệnh mạn tính như: suy gan mạn tính, các bệnh tim mạch, đái đường, hen suyễn, COPD.
- Ngoài ra, cúm A (H1N1) có thể gây các biến chứng liên quan như: Viêm phổi, viêm phế quản, nhiễm trùng xoang và nhiễm trùng tai.
Phụ nữ mang thai có tỷ lệ bị biến chứng cúm A/H1N1 cao hơn những người bình thường. Do đó, phụ nữ mang thai không nên chủ quan với cúm, nên đến các cơ sở y tế thăm khám nếu có triệu chứng như: Sốt, ho, khó thở, tức ngực… để được phát hiện và điều trị sớm.
Đặc biệt cần phải tiêm ngừa vắc xin cúm trước khi có ý định mang thai tốt nhất là 3 tháng, tối thiểu 1 tháng.
Đường lây truyền cúm A/H1N1
Virus cúm A/H1N1 có thể lây truyền dễ dàng từ người sang người theo hai con đường chính là: đường hô hấp và đường tiếp xúc trực tiếp.
Người mang virus cúm A(H1N1) có khả năng truyền virus cho những người xung quanh trong thời gian 1 ngày trước tới 7 ngày sau kể từ khi có triệu chứng cúm.
Bệnh lây lan càng mạnh, càng nhanh khi có sự tiếp xúc trực tiếp với người bệnh, đặc biệt ở nơi tập trung đông người như trường học, nhà trẻ, bệnh viện.
Người lớn tuổi là đối tượng có nguy cơ cao mắc và chịu biến chứng nặng nề do cúm a h1n1
Phòng ngừa bệnh cúm a h1n1
Để phòng chống cúm A/H1N1, Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) khuyến cáo người dân cần thực hiện tốt các biện pháp dưới đây:
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, hạn chế tối đa việc đưa tay trực tiếp lên mắt và mũi, che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi; sử dụng hàng ngày các dung dịch sát khuẩn đường mũi, họng, mắt.
- Thường xuyên vệ sinh, lau sạch các bề mặt, vật dụng tiếp xúc hằng ngày bằng xà phòng hoặc các chất tẩy rửa; mở cửa thoáng mát nơi ở, lớp học, nơi làm việc.
- Giữ ấm cơ thể, ăn uống đủ chất, nghỉ ngơi hợp lý, kết hợp tập thể dục thường xuyên để tăng cường sức đề kháng, ngăn ngừa nhiễm virus cúm, bảo vệ cơ thể.
- Những đối tượng có nguy cơ cao như người mắc bệnh mạn tính, trẻ em, người cao tuổi và phụ nữ có thai cần tránh tiếp xúc với người mắc bệnh cúm hoặc nghi mắc cúm.
- Phòng tránh lây nhiễm cúm a h1n1 chéo tại các cơ sở khám, chữa bệnh: Người thân và bệnh nhân nên đeo khẩu trang y tế; khi tiếp xúc với người bệnh nên giữ khoảng cách trên 1m.
- Chủ động theo dõi sức khỏe, thông báo ngay cho cơ sở Y tế khi có triệu chứng cúm như sốt, ho, đau ngực, khó thở để được tư vấn, hướng dẫn các biện pháp chăm sóc sức khỏe kịp thời. Việc nhận biết và phát hiện sớm các dấu hiệu mắc bệnh có thể giúp điều trị kịp thời, hạn chế tối đa các trường hợp tử vong
- Những trường hợp sốt cao, khó thở cần chủ động cách ly, đeo khẩu trang và đến cơ sở y tế để được khám, tư vấn, xử lý, phòng tránh lây lan. Việc nhận biết và phát hiện sớm các dấu hiệu mắc bệnh có thể giúp điều trị kịp thời, hạn chế tối đa các trường hợp tử vong.
Đặc biệt, chủ động tiêm chủng vắc xin cúm đúng lịch, đủ mũi, tiêm nhắc lại hằng năm là biện pháp an toàn và hiệu quả để bảo vệ cơ thể trẻ em, người lớn chống lại bệnh cúm.
Tiêm phòng cúm A/H1N1
Tiêm vắc xin cúm nói chung và vắc xin phòng cúm A H1N1 nói riêng là biện pháp tốt nhất và dễ thực hiện nhất để phòng ngừa cúm cũng như giảm thiểu những nguy cơ biến chứng nặng nề từ cúm.
Do đó, tất cả mọi người, đặc biệt trẻ nhỏ, người lớn tuổi, người có bệnh nền cần chủ động tiêm phòng cúm A H1N1 để tăng đề kháng hô hấp bảo vệ cơ thể chống lại bệnh tật, tránh nguy cơ đồng nhiễm virus cúm.
Tiêm phòng cúm hàng năm được khuyến cáo ở mọi lứa tuổi, bắt đầu từ trẻ 6 tháng tuổi, đặc biệt chú trọng đến các nhóm có nguy cơ cao biến chứng. Các loại vắc xin phòng cúm dành cho trẻ em và người lớn bao gồm: Vaxigrip Tetra (Pháp), Influvac Tetra (Hà Lan), GC Flu (Hàn Quốc) và Ivacflu-S (Việt Nam).
Cúm A/H1N1 gây “gánh nặng kép” cho sức khỏe cộng đồng song song với Covid-19. Chủ động tiêm phòng vắc xin cúm A/H1N1 là chìa khóa hiệu quả và tiết kiệm nhất bảo vệ sức khỏe cả gia đình khỏi cúm và biến chứng nguy hiểm gây ra do Covid-19.